Zihinsel Özürlü Çocukların Kaynaştırma Yoluyla Eğitimi

Tanım : Kapsamlı olarak zihinsel engellilik; doğumdan önce, doğum sırasında ve gelişim sürecinde, çeşitli nedenlerle zihin gelişimlerinde ve fonksiyonlarında oluşan sürekli yavaşlama, duraklama ve gerileme gösteren ve bunun sonucu olarak etkili uyumsal davranışlarda gerilik ve yetersizlik gösteren sürekli bir durumdur.

   Zihinsel özürlüler genel olarak ikiye ayrılırlar :
1.   Zeka bölümü 25-44 arasında olan Öğretilebilir zihinsel özürlüler,
2.   Zeka bölümü 45-75 arasında olan Eğitilebilir zihinsel özürlüler.
   Üzerinde duracağımız grup eğitilebilir zihinsel özürlüler olacaktır. Çünkü ilköğretimlerde eğitilebilir öğrenciler, diğer normal öğrencilerle aynı sınıfta öğrenim görebilmektedirler.


Eğitilebilir Zihinsel Engelli Çocuklar İçin
Özel Eğitimin Amaçları

   Eğitilebilir zihinsel engelli çocukların eğitimlerinde ilk öğretimin amaçlarına paralel dört amaç tespit edilmiştir. Bunlar :

1.   Kendini anlamak ve gerçekleştirmek.
2.   İnsan ilişkileri kurmak ve gerçekleştirmek.
3.   Ekonomik beceriler geliştirmek.
4.   Uygar sorumluluk kazandırmak ve geliştirmek.

   Bu temel amaçların özel hedefleri aşağıdaki şekilde belirlenmiştir :
1.   Kendini anlamak ve gerçekleştirmek.

-   Sağlığını koruyucu temel bilgileri benimser, gerekli sağlık ve temizlik alışkanlığını kazanır.
-   Kazalara karşı uyanık ve tedbirli olmayı öğrenir.
-   Çevredeki bütün canlı ve cansız varlıklara değer verir, onları sever ve korumayı öğrenir.
-   Okuma-yazma ve hesaplama gibi temel bilgileri ve becerileri kavrar.
-   Öğrenme merak ve hevesini geliştirir.
-   İyi düşünme ve doğru hüküm verme alışkanlıklarını kavrar.
-   Görev ve sorumluluk duygusunu kazanır.
-   Boş zamanlarını hoş ve yararlı kullanma alışkanlıklarını kazanır.
-   Doğal güzelliklere ve güzel sanatlara karşı ilgi ve hayranlık duymayı öğrenir.
-   Ana dilini düzgün ve doğru kullanmayı öğrenir.
-   Güvenilir bir karakter geliştirir, başarılı olduğu zaman aşırı öğünmelerden sakınmayı, başarısızlık karşısında ümitsizliğe düşmemeyi öğrenir.

2.   İnsan ilişkileri kurmak ve geliştirmek :

-   İyi bir aile hayatının dayandığı temel ilkeleri kavrar, payına düşen sorumlulukları öğrenir ve benimser.
-   Başkaları ile birlikte yaşamayı ve birlikte çalışmayı öğrenir.
-   İnsan ve insanlığa saygı duymayı öğrenir.
-   Nezaket kurallarını öğrenir.

3.   Ekonomik beceri geliştirmek :

-   Toplumun bağımsız ve etkin bir üyesi olabilmek için çalışmanın ve iyi bir üretici olmanın gerekliliğine inanır.
-   İyi bir tüketici olmanın aile ve memleket ekonomisindeki yerini ve önemini kavrar.
-   İnsan gücünün ve iyi bir mesleğe yönelmenin, meslekte uyum kurma ve verimli olmanın kişisel ve toplumsal açıdan önemini kavrar.

4.   Uygar sorumluluk kazandırmak ve geliştirmek :

-   Sosyal etkinliklere katılır ve sosyal anlayış kazanır.
-   Çeşitli durumlarda hoşgörüye sahip olur.
-   Din, milliyet, renk vb. ayrılıkları dikkate almadan insanlarla ilişki kurar.
-   Kanunlara uyar.
-   Demokratik yaşamın en iyi toplum düzeni olduğuna inanır ve ona bağlılık duyar.
Eğitilebilir Zihinsel Engelli Çocuklar İçin
Sürekli Yaşam İlkeleri

   Eğitilebilir zihinsel engelli çocukların eğitimlerinde amaçlanan hedefler doğrultusunda, bu çocuklarda sürekli yaşam için gerekli olan ve aşağıda açıklanan hususların, öğrenim süresince işlevsel hale getirilmesine özel bir önem gösterilmelidir.

1.   Fikirlerle iletişim kurma :
   Genellikle konuşma, dinlenme, okuma-yazma ve aritmetik temel alışkanlıkları, beceri ve davranışlarının öğrenilmesi.
2.   Kendini anlama ve başkalarıyla iyi geçinme :
   Bireyin kuvvetli ve zayıf yönlerini ve ona uyum sağlaması için gerekli olan alışkanlıkları, beceri ve tavırları, toplumda demokratik yaşam için gerekli olan davranışları ve becerileri kazanmak.
3.   Yakın ve uzak yerlere seyahat etmek :
   Şehir içinde yakın çevresinden başka şehirlere, uzak mesafelere seyahat etmek için gerekli temel alışkanlıkları, tavırları ve becerileri kazanmak.
4.   Sosyal, teknolojik ve fiziksel çevreye uyum sağlamak:
   Sosyal imkanları ve töreleri, teknik alet ve araçları kullanma ve uyum sağlamada gerekli olan temel alışkanlıkları ve davranışları, becerileri kazanmak.
5.   Sağlığını korumak :
   Ferdi beslenme, beden hareketleri, beden bakımı, dinleme, hastalıklardan korunma önlemleri ve batımı, sağlığını korumak için gerekli temel alışkanlıkları, davranış ve becerileri kazanmak.
6.   Yaşamını kazanmayı öğrenme :
   Kendisine uygun işi seçmesi, o işe göre hazırlanması ve bir iş bulması ile iyi bir işçi olması için gerekli temel alışkanlıkları, davranış ve becerileri kazanmak.
7.   Emniyetli yaşamayı öğrenme :
   Oyunda, işte ve hareket halinde, tehlikeli durumlarda emniyetini sağlamak için gerekli temel alışkanlıkları, davranış ve becerileri kazanmak.
8. Ev işleri yapmayı öğrenme :
   Bireyin kendi kendine beslenme, giyinme ve ailesine yardım için gerekli temel alışkanlık, davranış ve becerileri kazanmak.
8.   Parasını iyi ve uygun biçimde kullanma :
   Kazandığı parayı bütçesine göre en uygun biçimde kullanabilmek için gerekli olan temel alışkanlık, bilgi ve becerileri kazanmak.
9.   Zamanı hoş ve yaralı kullanmayı öğrenme :
   Zamanını öldürmeden hoş ve sağlıklı etkinliklere katılabilmek için temel alışkanlık, davranış ve becerileri kazanmak.
10.   Güzellikten hoşlanma ve güzel şeyler yapma :
   İyi bir görünüm içinde bulunmak, bunu devam ettirmek, el işleri, müzik, resim, dans ve halk oyunları ile kendini ifade etmeyi öğrenmek.

Eğitilebilir Zihinsel Engelli Çocukların Eğitimlerinde Gözönüne Alınacak Esaslar

   Çocukların istenilen davranışları göstermeleri veya göstermemeleri türlü sebeplere dayanır. Uygun davranışların geliştirilmesi için aşağıdaki esasların göz önünde bulundurulması gerekir :

A. Kavramları basitleştirerek öğretim alanına sokmak :

   Zihinsel engelli çocuklar için soyut kavramlar güç öğrenilir. Somut ve fonksiyonel kavramlar tercih edilmelidir. Zihinsel engelli çocuk bir defada pek çok kavram öğrenemez. Öğretile bilinecek kavramların sayıları sınırlandırılmalı, kavramlar çocuğa tek tek öğretilmelidir. Bir kavram iyice öğretilmeden diğer kavrama geçilmemelidir. Aynı kavramlar çeşitli durum ve ilişkileri içerisinde çocuğa öğretilmelidir.

B. Kısa süreli konular ele almak :

   Eğitilebilir zihinsel engelli çocukların uzun konuları takip etmek yönünden dikkat ve yetenekleri yeterli değildir. Bu sebeple ünite bütünlüğü içinde ele alınacak konular, kısa süreli zaman dilimleri içinde, küçük bölümler halinde işlenmelidir.

C. Öğrenme , rastlantıdan ziyade programlara bağlı ve öğretmen gözetiminde yapılmalıdır:

   Eğitilebilir zihinsel engelli çocukların kavrayış seviyeleri dikkate alınarak, etkinlikler anlamlı parçalara bölünmeli, bölümler sırasıyla iyice kavratıldıktan sonra devam edilmelidir.

D. Öğretim çocuğun gelişim düzeyine uygun olmalı :

   Eğitilebilir zihinsel engelli çocuğun öğrenme düzeyi tespit edilmeli ve öğrenime o seviyeden başlanarak devam edilmelidir.

E. Öğretimde çocuğun gelişim düzeyine uygun araç ve gereçler kullanılmalıdır :

   Bu çocuklar için kullanılacak araçlar çevredeki gerçek araçlar olmalıdır. Karmaşık parçalı araçlar yerine, az parçalı basit araçlar seçilmeli, araçların parçaları yerine bütünü ve işlevi ele alınmalıdır.

F. Sınıftaki günlük çalışmalar,düzeye uygun ve basit olmalı :

1.   Ferdi eğitim etkinliklerin çıkış noktası olmalıdır.

2.   Öğrencilerin başarılı çalışmaları mutlaka görülmeli, değer verilmeli, gerekirse ödül verilmelidir.

-   Çocuğa başarabileceği görevler verilmeli.
-   Doğru yanıtlayabileceği sorular sorulmalı.
-   Gerekirse görevi yerine getirmede yardım edilmeli.
-   Çocuğun başarısız olduğu noktada bırakılmamalı.

3.   Olumsuzdan daha çok olumlu ifade kullanılmalıdır.

4.   Güven sarsıcı sözlerden ve isteklerden kaçınılmalıdır.

5.   Maddi ceza verilmemelidir.

6.   Acele ve telaşlı emirler yerine, sakin ifadeler kullanılmalıdır.

7.   Sınıfta konuşmalarına olduğunca fazla yer verilmelidir.

G. Eğitilebilir zihinsel engelli çocuğun eğitiminde, ailenin önemi göz önünde bulundurularak, öğretmen veli işbirliği sağlanmalı, aile eğitimi çalışmaları yapılmalıdır.

   Çocuğun seviyesinin tespiti, uygulanacak eğitim programı, çocukta görülen bazı davranış bozuklukları, aile rehberliği gibi konularda İl rehberlik Araştırma Merkezi Müdürlüğünden yardım istenmelidir.

H. Öğretmen ağır öğrenen çocuğu ileri eğitim kademelerine değil, iş yaşamına hazırladığını iyi bilmelidir.

   O bir önder olacak değildir, yaşamını kafasıyla değil, elleriyle kazanacaktır. Bu bakımdan ona yaşamı boyunca kullanacağı temel bilgi ve becerileri kazandırmaya çalışmalıdır.

I. Tekrara önem veriniz :
          Geç ve güç öğrenirler, çabuk unuturlar. Bu çocukların eğitiminde en aza indirilmiş beceri bilgiler üzerinde sık tekrara önem veriniz.

İ.     İlgi ve dikkatlerini uyanık tutmak :
   Dikkatleri dağınık ve dikkat süreleri kısadır. Sık sık dikkatlerini toplayıcı hareketler yapmalı, ilgi duymadığı konular üzerinde fazla durulmamalı, dersler elden geldiğince somutlaştırılmalıdır.

J. Genelleme yapamazlar :
   Zihinsel engelli çocuklar genelleme yapamazlar, bir konuda öğrendiği kuralı bir başka konuya aktaramazlar. Bu bakımdan her konuda gerekli olan bilgi ve becerileri ayrı ayrı öğretmek gereklidir.