Uygulanabilecek Öğretim Düzenlemeleri

Öğretmen, öğrenciye kazandırılması planlanan konu ve becerileri, öğrencinin özel­liklerini dikkate alarak sınıfında kullanacağı öğretim düzenlemelerine karar verme­lidir. Öğretmen bu amaçla büyük grup; küçük grup, aynı amaçların ya da farklı amaçların öğretiminin planlandığı, birebir öğretim, akran merkezli öğretim gibi öğ­retmen merkezli ya da akran merkezli öğretim düzenlemelerine yer verebilir.

Büyük Grup Öğretimi

Büyük grup öğretimi, sınıf genelinde öğretim yapmak anlamına gelir. Kaynaştır­ma öğrencileri büyük grup öğretiminde başarı gösterebilmektedir. Büyük grup öğ­retiminin kaynaştırma öğrencisi açısından yararı, öğretmenin her zaman kaynaştır­ma öğrencisinin yakınında olması ve yardıma gereksinim duyduğu anda öğretme­ne kolayca ulaşabilmesidir. Araştırmalar, kaynaştırma öğrencisinin öğretmenle bir­likte geçirdiği süre arttıkça başarının da arttığı yönündedir. Öğretmen, kaynaştırma öğrencisini bir taraftan büyük grup içinde tutarken diğer taraftan öğrenci katılımı ve başarısını artırmak için birtakım uyarlamalar ve düzenlemeler gerçekleştirebilir. Örneğin öğretmen, bir gün sonra işleyeceği konunun ana hatlarını kaynaştırma öğ­rencisine özet olarak verebilir ve derse hazır gelmesini sağlayabilir. Büyük grup düzenlemesi, diğer öğretim düzenlemelerine kıyasla en verimli öğretim düzenle­mesidir. Öğretmen, aynı zaman diliminde pek çok öğrenciye öğretim sunulabilir. Büyük grup düzenlemesi, öğrencilerin birbirlerini gözleyerek öğrenme yoluyla be­ceri ve davranışlar öğrenmelerini de sağlar. Bir diğer yararı da büyük grupta farklı davranışlar ve becerilerin öğretimine yer verilebilmesidir. Bu durumda öğrenciler, belirli bir zaman diliminde birden çok konu, davranış ya da beceri öğrenebilir.

Akran Merkezli Uygulamalar

Genel eğitim ortamlarında yetersizliği olan öğrenci sayısı artarken öğretmenler, sınıflarında kendilerine öğretim sırasında yardımcı olabilecek yardımcı öğretmen vb. desteklere sahip olamamaktadırlar. Eğitim ortamlarında kaynaştırma programları­nın yaygınlık kazanmasıyla birlikte yetersizliği olan öğrencilerin akranlarından sis­tematik öğretim almaları konusundaki uygulamalar da artmıştır. Kaynaştırma poli­tikasının yaygınlık kazanması, araştırmacı ve öğretmenlerin daha iyi öğretim sun­ma arayışını hızlandırmıştır. Akranların eğitim sürecine çeşitli biçimlerde katılması­na akran merkezli öğretim denir. Akran merkezli öğretim ve uygulamalar, kay­naştırma sınıflarında öğretmenlerin öğretim sırasında yardım alabilecekleri kaynak­lardan bir tanesi olabilir.

Akran merkezli uygulamalar; akranların, sınıflarında bulunan akademik ve sos­yal konuları öğrenmede güçlük yaşayan, yetersizliği olan arkadaşlarına öğretim sunmaları ya da çeşitli davranış değiştirme programlarını uygulamalarıdır. Akran merkezli öğretim uygulamalarının değişik biçimlerde gerçekleştirildiği bilinmekte­dir. En yaygın olarak kullanılanı akran öğretimidir. Akran öğretimi, birebir akran öğretim biçiminde olabildiği gibi sınıf çapında akran öğretimi biçiminde de olabi­lir. Akran öğretiminde öğretmen rolünü üstlenen akrana “öğreten akran”, diğer ak­rana ise “öğrenen akran” denmektedir. Akran merkezli öğretimin çeşitli yararları söz konusudur: (a) Öğrenciler başarılı ve etkili birer öğretici olabilirler, (b) Öğre­ten akranlar, akranlarına öğretim sunarken çeşitli akademik yararlar sağlarlar, (c) Akran öğretimi ile öğrencilerin bireysel gereksinimleri karşılanabilir. Öğrenciler daha uzun süre akademik konularla meşgul olurlar, (d) Öğretmenlerin daha fazla zamanı olur ve sınıflarında akademik ve sosyal konulara daha fazla zaman ayıra­bilirler. (e) Akranlar arasında olumlu sosyal etkileşim gelişir.

Sınıfında akran öğretimi uygulamak isteyen bir öğretmen, öğreten akranları bu konuda yetiştirmeli ve akran öğretimi başladığında mutlaka gözetimi altında bulundurmalıdır. İzleyen bölümde akran öğretimi uygulamaya karar veren bir öğretmenin akranları yetiştirmek üzere kullanabileceği yetiştirme sürecine yer verilmektedir:

- Öğretmen öğrencinin akran öğretimini nasıl gerçekleştireceğini tanımlar: Bu amaçla öğretmen öğrenciden neler beklendiğini, öğretim sırasında kullana­cağı özel yöntem ve teknikler varsa (örneğin pekiştirme, ipucu sunma vb.) bunları açıklar. Her birisine örnekler verir.

- Öğretmen bir akran öğretimi uygulamasına model olur: Öğretmen, kendisi öğreten akran rolünü üstlenerek öğrencisine akran öğretiminin nasıl sunu­lacağına ilişkin model olur. Öğretmen öğrenciyle, akran öğretimiyle ilgili sergilediği her bir basamağı tartışır.

- Öğretmen olumsuz bir akran öğretimi uygulamasına model olur: Öğretmen, kendisi öğreten akran rolünü üstlenerek öğrencisine olumsuz bir akran öğ­retiminin nasıl sunulacağına ilişkin model olur. Örneğin öğrencinin pekişti­rilmesi gereken yerde pekiştireç sunmaz, yönerge sunmaz vb. Öğretmen öğrenciyle akran öğretiminde yanlış sergilediği ya da atladığı her bir basa­mağı tartışır.

- Öğretmen öğreten akranın alıştırma yapmasını sağlar: Öğretmen, öğrenci rolünü üstlenir ve öğreten akranın kendisine öğretim sunarak alıştırma yap­masını sağlar. Öğretmen bu alıştırmalara öğrenci akran öğretimini tam ola­rak doğru sergileyinceye değin devam eder.

- Öğretmen gözetimi altında akran öğretimini başlatır: Öğretmen, öğreten ak­ranın yetersizliği olan öğrenciye öğreteceği konuyu doğru olarak bilip bil­mediğini sınar ve akran öğretimini başlatır.

Küçük Grup Öğretimi

Öğretmen gerektiğinde küçük grup öğretimine yer verebilmelidir. Küçük grup öğretiminde gruptaki tüm öğrencilere aynı becerilerin öğretimi ya da her bir öğ­renciye farklı beceri öğretim uygulamalarına yer verilebilmektedir.

Küçük grupta aynı beceri öğretimi, sınıfta bir beceri ya da konuyu öğrenmek­te yetersizlik sergileyen öğrencilerden 3-5 kişilik gruplar oluşturarak öğretim su­nulmasıdır. Küçük grup öğretimi yalnızca kaynaştırma öğrencilerine öğretim sun­makta kullanılan bir düzenleme değildir. Sınıfta bir nedenle yetersizlik gösteren öğrenciler olduğunda düzenlenebilecek bir öğretim uygulamasıdır. Örneğin alan ve yüz ölçüsü birimlerinin öğretilmesinden sonra bu becerileri edinememiş olan dört öğrenciyle öğretmenin grup çalışması yapması, küçük grup öğretim düzenle­mesinde aynı beceri öğretimine örnek olarak verilebilir.

Küçük grupta farklı beceri öğretiminde, akademik ve sosyal davranışlar sergi­lemede olumlu modeller sunmak hedeflenir. Bu düzenlemede öğrencilerin birbir­lerine yardım etmeleri öğretilir. Büyük grup ve küçük grup düzenlemelerinin her ikisinde de kaynaştırma öğrencisi, grubun içinde akranları ile bir arada tutularak ona gruptan dışlama ya da ayrı tutulma duygusu yaşatılmamış olur.

Birebir Öğretim

Birebir öğretim, öğrencinin geri kaldığı konuda birebir olarak öğretmenden yo­ğun öğretim desteği alması olarak planlanır. Örneğin okuduğunu anlama konu­sunda akranlarının gerisinde olan kaynaştırma öğrencisine, yardımcı öğretmenden her gün Türkçe dersinin ilk yarısında öğretim sunarak alıştırma yapması sağlana­bilir. Araştırmalar birebir öğretim düzenlemesinin etkili bir düzenleme olduğunu göstermektedir. Yararlarının yanı sıra bazı sınırlılıkları da söz konusudur: (a) Per­sonel ve maliyet açısından verimli değildir, (b) En az kısıtlayıcılık ilkesini karşıla­maktan uzaktır, (c) Kaynaştırma öğrencisinin seçilerek gruptan ayrılmasına neden olur. (d) Olumlu akran modeli sunmak mümkün değildir, (e) Gözleyerek öğren­me gibi ek öğrenmelerin gerçekleşmesine zemin hazırlamaz.